Aktualności

PSYCHOTERAPIA POZYTYWNA „ POSITUM” – opis metody

dr n. med. Roman Ciesielski

Wstęp:
Psychoterapia pozytywna (PP) jest młodą, dynamicznie rozwijającą się modalnością terapeutyczną, której korzenie sięgają kultury Wschodu i Zachodu. Jej twórcą jest prof. Nosrat Peseszkian (1933-2010). Urodził się on w Iranie a mieszkał i prowadził działalność naukową i kliniczną w Niemczech. Specjalizował się w psychiatrii, neurologii oraz medycynie psychosomatycznej. Zyskał on sławę międzynarodowego wykładowcy, autora licznych publikacji oraz książek. Peseszkian odwiedził ponad 70 krajów, popularyzując rozwijaną przez siebie metodę terapii. O osobistej charyzmie N. Peseszkiana świadczyć mogą słowa Gaetano Benedetti cyt. ”Ktokolwiek osobiście doświadczył terapeutycznego entuzjazmu i optymizmu Peseszkiana zrozumie dlaczego stosowana przez niego metoda jest tak skuteczna w działaniu” W chwili obecnej już istnieje, na świecie ponad 30 instytutów, nauczających psychoterapii pozytywnej a nowe powstają obecnie w Australii i Chinach. PP uzyskała akredytację Europejskiego Stowarzyszenia Psychoterapii, Światowej Rady Psychoterapii oraz Międzynarodowej Federacji Psychoterapii. Opisywana metoda jest podejściem krótkoterminowym, które integruje dorobek psychoterapii psychodynamicznej, poznawczo-behawioralnej oraz odwołuje się do humanistycznej wizji człowieka i jego doświadczeń transkulturowych. Czerpie ona również inspiracje z koncepcji salutogenezy Aarona Antoniewskiego.

Założenia teoretyczne:
źródłosłów pojęcia pozytywny wywodzi się od łacińskiego terminu ”positum”, który można tłumaczyć jako „to co posiadamy, to co jest nam dane”. W myśl założeń PP człowiek posiada w sobie nie tylko podatność na choroby ale również ukryte zasoby i naturalne zdolności. Podstawowe immanentne właściwości człowieka to potencjał do miłości i poznawania świata. Zaburzenia psychiczne i psychosomatyczne, zdaniem Peseschkiana można interpretować jako nieświadome dążenie do osobistego rozwoju i równowagi psychicznej. PP przyjmuje, że człowieka konstytuują ciało, umysł, uczucia i dusza a celem terapii jest pobudzić drzemiące w nim naturalne mechanizmy uzdrawiające oraz odnaleźć równowagę życiową. Głównym zadaniem w terapii jest wspieranie pacjenta w proporcjonalnym rozwijaniu najważniejszych sfer życia oraz adekwatnego spożytkowania energii w czterech obszarach, opisanych poniżej.

Model Równowagi odnosi się do czterech sfer życia:

	A. ciało
D. fantazje		B. osiągnięcia
	C. kontakt

Podstawowe immanentne właściwości człowieka wraz z jego rozwojem ulegają zróżnicowaniu i tworzą potencjalności podstawowe oraz potencjalności wtórne. Te pierwsze ujawniają się w okresie niemowlęctwa, w relacji więzi z najbliższymi opiekunami a te drugie w późniejszym okresie, w procesie edukacji społecznej oraz asymilacji z daną kulturą. W grupie potencjalności podstawowych znajdują się : poczucie jedności, cierpliwość, miłość, dostępność, zaufanie, wiara, nadzieja, kontakt, wierność, seksualność. Potencjalności wtórne obejmują: oszczędność, punktualność, zamiłowanie do porządku, czystość, posłuszeństwo, uprzejmość, otwartość, prawość, ambicję. Wszystkie wymienione potencjalności mogą aktualizować się w różnym zakresie, w określonej czasoprzestrzeni, w której żyje człowiek (środowisko, czas, ciało), tworząc tzw potencjalności aktualne. Ich Indywidualne różnicowanie się w życiu osobniczym sprzyja konstruowaniu, nieświadomej koncepcji swojej osoby. Koncepcja ta staje się źródłem konfliktów wewnętrznych oraz interpersonalnych, które wyrażają się w przestrzeni społecznej i są przyczyną zaburzeń psychicznych i psycho – somatycznych. W sprzeczności pozostawać mogą potencjalności podstawowe np. seksualność i zaufanie, potencjalności wtórne np. ambicja i posłuszeństwo lub jedne i drugie np. prawość i wierność. Peseszkian zwraca szczególną uwagę na najczęstsze źródło zaburzeń psychosomatycznych w kulturze Zachodu. Jest nim konflikt uprzejmość-otwartość. Wynika on z konieczności pogodzenia własnych niezależnych pragnień z normami społeczno-kulturowymi. Twórca PP rozróżnia pojęcie konfliktu podstawowego oraz konfliktu aktualnego. Ten ostatni jest zewnętrzną , objawową manifestacją utrwalonego, nieuświadamianego konfliktu, którego korzenie sięgają doświadczeń wczesnodziecięcych. Matrycą dla nieświadomych identyfikacji, rodzących w przyszłości sytuacje konfliktowe stają się, zgodnie z teorią PP cztery relacyjne układy odniesienia:

• „ja” – relacje z rodzicami, rodzeństwem, innymi ważnymi figurami oraz rówieśnikami
• „ty” – wzajemne relacje między rodzicami
• „my” – relacje między rodzicami a „światem zewnętrznym”
• „pierwotne my” – przekonania religijne, światopoglądy i filozofia rodziców

Przedmiotem zainteresowania PP staja się jednocześnie dysfunkcyjne strategie rozwiązywania konfliktów, które opisuje poniższy Model Rozwiązywania Konfliktów:  

	A. ciało („ucieczka w chorobę”) np. bóle głowy
D. fantazje („ucieczka w fantazje) np. obsesje		B. osiągnięcia („ucieczka poprzez działanie”) np. kompulsje
	C. kontakt (ucieczka do siebie lub od siebie) np. izolacja społeczna

Narzędzia terapeutyczne:  Podstawowe zadania PP obejmują:

• przeformułowanie znaczenia objawów chorobowych (koncepcja salutogenezy i podejście transkulturowe)
• tworzenie sprzyjającego kontekstu terapeutycznego, służącego rozpoznaniu konfliktu podstawowego
• wspieranie pacjenta w rozwijaniu własnych skutecznych strategii rozwiązywania konfliktów

Powyższe cele realizowane są dzięki rozwijanym i empirycznie ewaluowanym narzędziom terapeutycznym:

• Model Równowagi – Kwestionariusz
• Model  Relacji Rodzinnych – Kwestionariusz
• Model Rozwiązywania Konfliktów
• Kwestionariusz Analizy Różnicowej

  Proces terapeutyczny w PP ma bardzo zindywidualizowany i dostosowany do potrzeb pacjenta charakter, zazwyczaj obejmuje on około kilkunastu sesji. Można wyróżnić w nim pięć etapów, które następują po sobie:

1. Obserwacja i dystansowanie się – oznacza uważne słuchanie i obserwację, utrzymywanie neutralności  oraz tworzenie nowych ram odniesienia dla zgłaszanych objawów (opowieści, historie, metafory transkulturowe).
2. Inwentarz – na tym etapie pacjent rozpoznaje zróżnicowane i niezróżnicowane właściwości podstawowe i wtórne oraz okoliczności sprzyjające ich rozwojowi lub zahamowaniu rozwoju. Uświadamia sobie również własne, nieskuteczne  strategie rozwiązywania konfliktów.
3. Wsparcie sytuacyjne – służy motywowaniu do zmiany, rozpoznawaniu swoich zasobów i obszarów kompetencji  i odwoływaniu się do wcześniejszych konstruktywnych doświadczeń.
4. Werbalizacja – identyfikacja kluczowych konfliktów, ich ekspresja i werbalizacja oraz ich konfrontacja, rozwój użytecznych strategii rozpoznawania i rozwiązywania konfliktów.
5. Rozszerzenie celów – utrwalanie i wzmacnianie sytuacyjne wypracowanych strategii rozwiązywania problemów, adoptowanie Modelu Równowagi, budowanie autonomii  oraz stopniowe zakończenie relacji terapeutycznej

  Piśmiennictwo:

1. Positive Psychotherapy in Psychosomatics. N. Peseschkian .ISBN 1986
2. Psychotherapy of Everyday Life. N. Peseschkian .ISBN 1986
3. Oriental Stories as Tools in Psychotherapy. N. Peseschkian .ISBN 1982
4. Positive Family Therapy. N. Peseschkian. Fischer Verlag GmbH 1980
5. The inherently integrative approach of positive psychotherapy. Cope, Theo A.  Journal of Psychotherapy Integration, Vol 20(2), Jun 2010, 203-250. 
6. The Effect of Supervision in Positive Psychotherapy Training. I. Kirillov. International Journal of Psychotherapy .2005, Vol 9 Num 2 s. 42-50
7. Positive psychotherapy: effectiveness of an interdisciplinary approach. K. Tritt, T.H. Loew, M. Meyer, B.  Werner, N.  Peseschkian; Eur. J. Psychiat. vol. 13, n° 4, (231-241) 1999; vol. 13, n° 4, October/December, (231-241), 1999